Merhaba sevgili okuyucularım bu hafta sizlerle çağımızın teknolojik etkisi ile empatik becerilerini geliştirmekte güçlük çeken bir çok ergen ve çevresinin maruz kaldığı ergenlerde akran zorbalığı hakkında paylaşım yapmak istiyorum.

Akran Zorbalığı Nedir?

Akran zorbalığı, daha güçlü bir bireyin ya da grubun daha güçsüz durumda olan bireye uyguladığı saldırgan davranışlara denir. Bu saldırgan davranışlar fiziksel ya da duygusal olarak zarar vermeyi amaçlayabilir. Bu davranışlar incelendiğinde itme, vurma, tükürme, tokat atma, yumruk atma ya da bir nesne ile fiziksel acı çektirme şeklinde olabileceği gibi bireyle dalga geçme, aşağılama, küçük düşürme, dışlama, lakap takma vb. gibi sözel veya dolaylı şekillerle de ortaya çıkabilir. Fiziksel veya duygusal fark etmeksizin bunun gibi tutum ve davranışlar yaşayan çocuk ve ergenin zorbalığa maruz kaldığı söylenebilir. 

Çocuklar ve ergenler davranış kontrolü ve sosyal beceriler konusunda yetişkin bireyler kadar yetkin değillerdir. Bu durumdan dolayı zaman zaman aralarında anlaşmazlık yaşayabilir, birbirlerine çok da nazik olmayacak şekilde davranabilirler. Bunun yanında çocuklar ve ergenler arasında sosyal ilişkilerde ortaya çıkan her çatışma, her anlaşmazlık da “zorbalık” değildir. Çatışma ve zorbalık arasında çok net bir ayrım vardır. Buna göre Bir davranışın zorbalık olarak adlandırılması için:

* Bireye yapılan Davranışın kasıtlı olarak yapılması gerekir. Yani bir ergen karşısındaki bireye zarar vermeyi planlayarak bir davranışta bulunuyorsa zorbalık kapsamına girer. Eğer ki ergen ya da çocuk yapmış olduğu davranışın diğer kişilerin canını acıtacağını ya da dışlanmış hissedeceğinin farkında olmadan bu davranışı sergiliyorsa bu durum zorbalık olarak adlandırılmaz.

* Zorbalık diyebilmek için, Davranışın tekrar eden bir yapısı olması gerekir. Davranış bir kereye mahsus yapıldıysa yine “zorbalık” denilemez. Ancak saldırgan davranışlar, aynı bireyi, hedef alacak şekilde birden fazla yapılıyorsa ortada bir zorbalık var demektir. 

* Aralarında bir güç dengesizliği vardır. Saldırgan davranışları olan ergen, fiziksel veya sosyal statü bakımından daha güçlü bir durumda ise zorbalıktan bahsedebiliriz. Bunun yanında eşit güçlerde ergenler arasında gerçekleşen sosyal ilişkiler zorbalık tanımına girmez.

Çatışma ve zorbalık arasındaki farklar, yetişkinler tarafından akran ilişkilerinde yaşanan çatışma ve anlaşmazlıkları anlamada dikkatle değerlendirilmelidir.

Zorbalık farklı şekillerde kendini gösterebilir. Bu davranış hangi şekilde gerçekleşirse gerçekleşsin, maruz kalan ergen üzerinde önemli duygusal bozukluklar meydana gelebilir.

Zorbalık şu dört başlık altında toplanabilir:

* Fiziksel zorbalık: itmek, tekmelemek, çekmek, vurmak, tokat atmak, dövmek, tırnaklamak, saç çekmek, tükürmek,  vb.

* Sözel zorbalık: lakap takmak, dalga geçmek, küfür etmek, rahatsız edici cinsel içerikli sözler söylemek, ailesine karşı hakaret etmek, okulun içinde ya da dışında tehdit etmek, fiziksel özellikleri ile boy kilo saçı vb.dalga geçmek, aşağılamak küçük düşürmek vb.

* İlişkisel zorbalık: birey hakkında dedikodu çıkarmak, gruptan dışlamak, yalnız bırakmak vb.

* Siber zorbalık: birey hakkında rahatsız edici mesajlar, resimler yollamak vb.

Zorbalığın Etkileri Nelerdir?

Zorbalığın etkileri incelendiğinde, hem zorbalığa maruz kalan ergen üzerinde hem de zorbalık yapan ergen üzerinde olumsuz etkileri vardır. 

Zorbalığa uğrayan ergenlerde sıkça karşılaşılan zorluklar:

* Depresyon ve kaygı bozuklukları, yeme bozuklukları, intihar düşünceleri,

* Mide ağrısı, baş ağrısı, uyku düzensizliği, idrar kaçırma, öfkeli ruh hali, sürekli yorgunluk ve halsizlik hissi gibi fiziksel belirtiler,

* Dikkat dağınıklığı ile gelen ders notlarında düşüş, okula gitmek istememe veya derse girmek istememe gibi akademik alanda ortaya çıkan zorlanmalar.

Zorbalık davranışı sergileyen ergenlerde sıkça görülen zorluklar ise:

* Zorbalık yapan ergenlerde çoğunlukla Alkol, sigara vb madde kullanımına yönelme,

* Akademik olarak düşüş yaşama ve okul ile ilgili düşüncelerinin olumsuz yönde bozulması,

* Ergenlikte ve yetişkinlikte çevresi ile  ilişkilerin yanında sağlıklı flört ilişkileri kurma ve sürdürme becerilerinin gelişmemesi.

Ergenlerde Akran Zorbalığı Nasıl Önlenebilir?

Bu süreçte Akran zorbalığının önlenmesinde yetişkinlerin oldukça önemli bir rolü vardır. Ergenlerin sosyal ilişkilerinde süreç içinde yaşadıkları gündelik çatışma ve anlaşmazlıklardan farklı olarak zorbalık söz konusu olduğunda yetişkinlerin bu zorbalığa doğrudan dahil olmasına ve önlemler alması gerekir. 

Zorbalık konusunda bir uzmandan destek almak durumun doğru tespit edilmesi için önemlidir. Eğer ki zorbalık okulda gerçekleşiyorsa sınıf öğretmeninin ve rehberlik birimlerinin acil olarak ergenin ebeveynleri ile birlikte çalışmalı ve ortamda bulunan, zorbalıktan etkilenen tüm ergenlerin sosyal ve duygusal olarak destek alması sağlamalıdır. 

Akran Zorbalığı son zamanlarda çok sık karşılaşılan ve gittikçe yaygınlaşan bir durum olmakla birlikte zorbalık önleme programları hem çocuk ve ergenlerin bilgilendirilmesi, hem de öğretmenlerin bu duruma daha hazırlıklı hale gelmesi açısında akran zorbalığını önlemede iyi bir yoldur.

Sevgili ebeveynler çocuğunuzun okulda akran zorbalığına maruz kaldığını ya da zorbaca davrandığını veya arkadaşlarının zorbalığa uğramasına seyirci kalarak maruz kaldığını düşünüyorsanız acil olarak okuldaki öğretmen ve Rehberlik ile iletişim ve işbirliğine geçmek çözümün ilk adımıdır.

Sevgiyle kalın.
Klinik Psikolog Gülsüm Bircan