Küçük Çiftçimizin organize bir yapı ile güçlendirilmesi ,riskinin azaltılması ve tarımın kontrollü hale getirilmesi bir çok yönden her kesime olumlu yansıyacaktır. Üreticiyi, tüketiciyi,ticareti ve Kamu kesimini bu dairenin içine alabiliriz.Bu işbirliğinin günümüzdeki örneklerinden biri de Sözleşmeli Tarım.
Kilo başına çiftçiye kar ayıran sözleşmelerde(Örneğin kiloda=1TL gibi).Tüm girdi maliyetlerinin sözleşme yapılan kurumca karşılanması,küçük çiftçileri birleştirip,uzun vadeli antlaşmalar yapabilmelerine olanak sağlar.Böylelikle küçük çiftçi girdi maliyetleri ile uğraşmaktan kurtulur ,zaman ve gelir kazanmış olur.
Sözleşmeli Tarım doğru uygulanabilirse küçük çiftçimiz için birçok avantajı barındırıyor.Bunu detaylı olarak anlatmadan önce şunu öncelikle belirtmeliyim.Adı üzerinde Sözleşmeli Tarım için can alıcı nokta ‘Sözleşme Detayları’.Sözleşme kültürü uzun,emek isteyen bir yol olabilir.Bu tecrübeyi hızlandırmak için küçük çiftçilerimiz için,acil olarak,Gönüllü kuruluşların,Yerel Yönetimlerin,Ziraat Odalarının;uzman kişilerce sözleşme konularında çiftçilerimize eğitim vermeleri gerekmektedir.(Çiftçi Eğitim Seminerleri).Çiftçimiz yaptığı sözleşmelerin altında yazılanların güvencesini nasıl belirleyeceğini öğrenmeli.
Çiftçimiz aynı zamanda sözleşme yapacağı kurumun ; alt yapısını,kurucularını,sermaye yapısını,sahadaki koordinasyon kabiliyetlerini ve güvence yapısını da incelemeli.Bu kurumları birbirleri ile karşılaştırmalıdır.
Örneğin çiftçimiz Sera Aş ve Türkiye Şeker Fabrikaları (Türkşeker) arasından biri ile sözleşme yapacak ise bu iki kurumu birbirleri ile karşılaştırılmalıdır.Sera Aş 2019 yılında Hazine ve Maliye Bakanlığınca eski hazine ve maliye bakanımız Berat Albayrak ın projesi ile kuruldu.Piyasa fiyat dalgalanmalarına çözüm oluşturmak, üreticiye daha fazla kazanç sağlamak,sözleşmeli üretim yapmak misyonları.Fakat Sera AŞ. Türkiye Tarım Kredi KOOP. Leri bünyesinde bir şirket olarak faaliyete geçti.Yani Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde. Türkşeker AŞ. De Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesindedir.Çiftçimiz elinde olmadan, nasıl yerel yönetimler ile siyasiler arasında kalmak zorunda bırakılıyorsa ,burada da dikkat etmelidir.Çiftçi Bakanlıklar arası üretim modelleri karmaşası arasında bırakılmamalıdır.Hukuki altyapı oluşturulurken küçük çiftçi de gözetilmelidir.
2021 Türkiye’sinde Büyüyen Uluslararası süparmarket zincirleri de,kalite ve rekabetin doğası gereği sözleşmeli tarıma önem vermektedirler.
Ülkemizde Tat,Cargill,Dimes,Fersan gibi firmalar bu sistemi ilk uygulayan şirketlerdendir.
Metro, Tesco, Kipa bu uygulamayı ilk yapan Market gruplarından.Tarım Kredi Koop leri ulusal marketler ile sözleşmeli üretim modeli üzerinden çalışma yapıyor.(Migros, Carrefoursa, Şok marketler, Mevsim A.Ş, A101) Bu marketlere yaş meyve sebze ve bakliyat sağlıyor.Tarım kredi kooplerinin gündeminde yerel marketlerle işbirliği de bulunuyor.Burada kilit nokta küçük aile çiftçilerinin köylerde ezdirilmemesi.Marketlerce üretici köylü aleyhine fiyat oluşması engellenmeli,gerektiğinde marketlere kota konulabimeli. Şimdiki mahallerimiz, eski köylerimiz bu konuda kollanmalı.
Diğer taraftan bakarsak; Tarım kredi koop leri şirketi Tarım kredi birlik A.Ş. Şanghay da ihracat ofisi açtı.Sözleşmeli üretim ürünlerinin ihracatı için.Sözleşmeli tarım ürünlerinin ihracatı için çin in dışında,Rusya ve balkan ülkeleri ile görüşmeler devam ediyor.Bence pandemi zamanı öncelik komşu ülkelere verilmeli Bulgaristan ve Karadeniz komşumuz Ukrayna gibi.
İlk olarak sizlere Sözleşmeli Tarımın doğru uygulandığında olası avantajlarını kısaca aktaracağım.Bunlar klasik ve genel deyişler olarak görünse de, özünde hepsi ayrı ayrı detaylandırılıp tartışılması gereken konu başlıkları aynı zamanda.Bu başlıkların sözleşmeli tarım konusu için önemli satır başları olarak ayrı olarak da değerlendirilmesi faydalı olabilir.
1)Çiftçinin Pazar sorunu aşılabilir.Çiftçimiz üretiyor ama en büyük sorunlarından ilki öngörebileceği bir pazarı yok.Çiftçi ürününü kaça satacağını bilmiyor.Fiyat belirsizliğinin kalkması çiftçi için bir avantaj
2)Sanayicinin en büyük problemi de kaliteli ve uygun fiyatlı hammadde, ürün bulamaması.Sanayici kaliteli ürün alımı yapabilir sözleşmeli üretim ile.
3)Sanayicimizin ve Ülkemizin dünya pazarlarındaki rekabet gücü artabilir çiftçimizin kaliteli ürünleri ile.
4)Örneğin biber ürününe katma değer sağlamak için ,uygun işbirlikleri geliştirebilme olanağı sağlaması.Samsun da ki Papri firmasının ,sözleşmeli tarım ile üreticiden aldığı biberi,közlenmiş biber,salça ,reçel,turşu haline getirip katma değer sağlaması.
5)Gıdanın gerçek sahipleri onu üreten ve tüketenlerdir. Sözleşmeli tarım; bilinçli tüketiciye ,doğru,sağlıklı,katkısız ürünü ulaştırabilir.
6)Yeni üretim teknikleri hızlı bir şekilde uygulanabilir.Sözleşmeli tarım sahaları bir laboratuvar gibi ,diğer çiftçi tarlalarına öngörü sağlayabilir.
7)Sözleşmeli tarım alanlarında uygun tarım kredileri ile topyekün bir modernleşme sağlanabilirse,modern seralardan,(modern hayvan ahırlarından ve modern tarlalardan),aralık,ocak ve şubat aylarında olduğu gibi ürün ve fiyat dalgalanmaları yaşanmaz.Üretimde süreklilik sağlanır.
8)Sözleşmeli tarım,dağınık olan küçük aile işletmelerini toparlayıp, yönetim birliği sağlayabilir.
9)Küçük aile işletmeleri birleşince pazarlık gücü artar,uygun girdi sağlanır alırken.Satarken tonaj avantajı fiyata yansıtılabilinir.
10)Sözleşmeli tarım ailelerinin sermayeye,krediye ulaşımı kolaylaşır.
11)Sözleşmeler yapılırken sınırlı sözleşme(sadece girdi sağlanır üreticiye) ya da tam yetkili sözleşme(hem girdi sağlanır hem de alım garantisi vardır) olarak seçenekli sunulması üreticiye obsiyon sağlar.
12)Sözleşmeli tarım yapan çiftçilere,devlet teşviklerinin öncelikli olarak sunulması,kredilendirme faiz oranlarının iyileştirilmesi ve çiftçi eğitimlerinin ücretsiz yapılması ,üreticiye fayda sağlar.
13)Her şey iyi gittiğinde,çiftçi para kazanmaya başladığında.Sözleşmeli Tarım Modelinin sürekliliği için gerektiğinde üretici,alıcı işletmeye belli bir sermaye katılımıyla ortak olabilmelidir.Bu aile çiftçiliğinin bir kuşak daha devam edebilmesi içinde önemli bir adım olacaktır.
14)Tüm sözleşmeli tarım ürünlerinin Tarsim kapsamına alınması her iki taraf içinde elzemdir.
15)Ürün çeşitliliği için;örneğin şeker fabrikaları AŞ nin yaptığı uygulama güzel bir örnektir.Alıcı tarafın üreticiye pancardan sonra 2 yıl aynı tarlada farklı ürün yetiştiren çiftçiye artı destek vermesi(Hububat ve bakliyatı arttırmak için)
Sözleşmeli tarımda karşılaşılabilecek dezavantajları ve çiftçimiz için olası sonuçlarını da önümüzdeki hafta,yazımın devamında sizlerle paylaşacağım.
Devam edecek...
Barış AYDOĞDU
