Daha hızlı,
Daha yüksek,
Daha güçlü.
Sevgili okuyucularım olimpiyat ruhu sözleri ile yazıma başlarken, geçtiğimiz hafta sporcu beslenmesinde kaldığımız yerden, ‘’Sporcularda Ergojenik Yardım’ dan’’ devam etmek istiyorum.
ERGOJENİK YARDIM NEDİR?
Besinsel Ergojenik Yardım, sportif performansı arttırmak amacıyla kullanılan besin kaynaklı destek ürünleridir.
Sporcular için ergojenik yardımcılar sporun kendisi kadar eski bir geçmişe dayanmaktadır. Geçmişte sporcular ve savaşçılar performanslarını arttırmak için çeşitli yöntemleri denemiştir. Örneğin M.Ö. 3. yy. da yapılan spor karşılaşmalarında atletlerin daha hızlı koşabilmek için mantar yediklerini, M.Ö. 5. yy. da savaşçıların cesaret, hız ve kuvvet vereceğine inanarak aslan kalbi yedikleri ve Güney Amerika'da yerlilerin kakao filizlerini enerji artışı yapması için çiğnedikleri tarihi kayıtlardan görülmektedir. 20. yy.'dan sonra araştırmacıların performans artışı sağlamak için yaptığı çalışmalar ergojenik yardımcıların bilimsel olarak detaylı incelenmesini sağlamıştır.
Dünyada hemen hemen tüm sporcular, bağışıklıklarını artırmak, hastalıkları ve sakatlıkları önlemek, istenilen vücut bileşimine ulaşabilmek, spor performanslarını artırmak gibi nedenlerle besinsel ergojenik ürünleri kullanmaktadır.
Bu ürünleri seçerken ;
• Yaş
• Cinsiyet,
• Spor dalı,
• Sporcunun amatör veya profesyonel olması,
• Ve diğer sağlık problemleri gibi konulara da dikkat edilmesi gerekir.
Ayrıca bazı besinsel ergojenik yardımcıların içerdiği uyarıcı ve doping listesine giren öğeler, gelişigüzel ürün kullanımından uzak durulmasının önemini ortaya koyar.
Bu ürünler gerçekten de performans artışına neden olabilir ancak;
• Doğru ürün,
• Doğru zaman ve
• Doğru miktara karar verilmeli ve profesyonel yardım alınmalıdır.
ERGOJENİK YARDIMCILARIN SINIFLANDIRILMASI
1. Fizyolojik yardımcılar
Farmakolojik ve beslenme kaynaklıdır. Egzersiz süresince enerji oluşumu için gerekli metabolik işlevleri arttırarak, fiziksel gücün arttırılmasını amaçlamaktadırlar. Kreatin, karnitin, alkali tuzlar, kan dopingi (yasaklı yöntemdir) gibi maddelerdir.
2. Psikolojik Yardımcılar
Fiziksel gücün yanında mental gücüde arttıran yöntemlerdir. Hipnoz, zihinsel antrenman, müzik, alkış ve stres terapisi örnek verilebilir.
3. Mekanik ve Biyomekanik Yardımcılar
Sporculara mekanik avantajlar sağlayan ergojenik yardımcılardır. Sporcuların ayakkabı, giysi ve malzemelerinde yapılan değişikliklerdir.
4. Farmakolojik Yardımcılar
FDA (FoodAndDrug Administration-Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) tarafından onaylanmış ve kullanımı WADA (Dünya Anti-Doping Ajansı) tarafından serbest bırakılmış ve yasaklanmış ilaçların hepsi bu grupta yer alır. Bunlar alkol, anaboliksteroidler, kokain, beta blokerler vb. ürünlerdir.
5. Besinler Yardımcılar
Karbonhidratlar, proteinler, aminoasitler, bitkisel kaynaklı ürünler, kreatin, kafein, su ve vitaminler bu gruba girer.
• Spor içecekleri
• Spor barları
• Spor jelleri
• Özel besin ögesi karışımları (shake’ler) örnek verilebilir.
Dünyada ve ülkemizde sporcular, ergojenik destek kullanmaları gerektiğine olan inanışları ve yurtiçi-yurtdışı müsabakalarda birbirlerinden etkilenmeleri nedeniyle birbirlerine danışarak veya sadece kendi kararlarıyla ergojenik destek kullanmaktadır.
KULLANILMASI YAYGIN OLAN VE ETKİNLİĞİ KABUL GÖREN BESİN DESTEK ÜRÜNLERİ
Alkali ortam oluşturanlar:
• Sodyum bikarbonat: Alkali tuzları adı altında da satılan bu ürünler kas hücrelerinde biriken yorgunluk belirtisi sağlayan laktik asit birikimini engellemek için kullanılmaktadır. Karın ağrısı, ishal, sindirim sistemi şikayetleri, kanda alkolosize neden olarak kas spazmları ve kalp ritim bozuklukları görülen en önemli şikayetlerdir.
Eklem ve bağ dokusu destekleyiciler:
• Glikozamin
• Kondroitin sülfat
KH’lı yüksek enerjili karışım ve içecekler:
• Spor içecekler
Aminoasit veya protein tozları:
Vücut geliştirme yapan kişilerin sıklıkla kullandığı desteklerdir. Kas büyüklüğünü ve gücünü geliştirmek amaçlı kullanılmaktadır. Araştırmalarda proteinden zengin dengeli bir diyetle kas kitlesinin artabileceği gösterilmiştir. Yine spor yapanlar arasında kullanılan dallı zincirli aminoasit karışımlarının bireyin performansı üzerinde etkili olmadığı kanıtlanmıştır.
• Arginin ve ornitinaminoasiti: Sporcularda yağ dokusunun azalmasını ve kas kütlesinin arttırılmasını sağlar.
• L-Karnitin: Araştırmalarda sporcular için güvenli bir ek madde olarak kabul edilmesi ve egzersiz sonrası toparlanma sürecini olumlu yönde etkileyeceği belirtilmiştir. Vücutta üretildiği için ek olarak alınmasına gerek yoktur.
• Kreatin: Kuvvet sporcuları ve anaeobik güç için performansı arttırdığı saptanmıştır. Devamlı kullanılması ise kramplara ve dehidrasyon (sıvı kaybı) neden olabileceğinden yanlıştır.
• Glutamin: Spor yapanlarda kas yıkımını önlemek amacı ile kullanılır. Ayrıca egzersize bağlı bağışıklık sisteminin baskılanmasında yararı olduğu bilinmektedir. Ancak kişi için ideal dozaj bilinmemektedir. Bu nedenle beslenme uzmanı ile beraber ideal doz ayarlanması yapılmalıdır.
• Kafein: Önceki yıllarda doping maddesi olarak görülen kafein dayanıklılığı ve performansı arttırdığı, kas ağrılarını azalttığı için artık önerilmektedir.
Araştırmalarda sporcuların, YETERLİ, DENGELİ ve SPORA UYGUN önerilerle beslenmeleri durumunda, besinlere ek olarak, çoğu besinsel ergojenik destek ürünlerinden kullanmalarına gerek olmadığı belirtilmektedir.
Ancak, yetersiz enerji alan, ağırlık kaybı uygulamaları yapan, bir veya birden fazla besin grubunu diyetinden çıkaran, mikro besin ögelerinden fakir ve dengesiz diyet uygulayan sporcular, besin destek ürünlerine başvurmalıdırlar.
Sevgili okuyucularım 2010 IOC Sporcu Beslenmesi Konsensüs Bildirimi olan ‘’Sağlam bağışıklık ve enfeksiyon riskinin azaltılması, dengeli ve yeterli bir diyet ve yeterli uyku ile sağlanır. Stresi hayatınızdan uzak tutun’’ sözleri ile son verirken herkese Hayırlı Ramazanlar, sağlıklı günler diliyorum.
SPORCULARDA ERGOJENİK YARDIM
Diyetisyen Senanur Yeşiloğlu
Bu içeriğe tepkiniz
Yorumlar